معرفی انواع قطع سررسید

انواع قطع سررسید را در این مقاله به طور کامل شرح می دهیم.
قطع در  فارسی اینگونه تعریف شده است:
” قطع کتاب همان اندازهٔ درازا و پهنای کتاب است. به عبارت دیگر، قطع کتاب به‌طور کلی اندازهٔ درازا در برابر پهنا (عرض) هر برگ سنجیده می‌شود، یا گاهی اندازهٔ درازا در مقابل پهنا (عرض) جلد یک کتاب است. تعدادی از اصطلاحات به‌طور معمول برای اندازهٔ کلی (عمومی) کتاب‌ها توسط مراکز چاپ و کتابخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. دلیل به‌وجود آمدن قطع‌های مختلف برای کتاب، استفادهٔ آسان‌تر یا متناسب با نوع کاربرد هر کتاب بوده‌است؛ برای مثال، کتابی که به‌راحتی بتواند همراه افراد باشد و فضای زیادی اشغال نکند باید مثلاً در قطع جیبی صحافی شود. استفاده از اندازه‌های مختلف در بهبود کار مؤثر خواهد بود. ”
به طور کلی چاپ سررسید نیز در قطع ( اندازه ) های مشابه کتاب صورت می پذیرد که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:

انواع قطع سررسید

1- قطع وزیری: قطع وزیری را می توان رایج ترین اندازه برای چاپ سررسید و کتاب در نظر گرفت که معمول ترین اندازه آن 24×17 سانتی متر می باشد. ضمن اینکه برای تولید دفتر مشق نیز از همین قطع به صورت عمومی استفاده می شود. اندازه ی قطع وزیری تقریباً هم اندازه ی یک برگه ی B5 می باشد. البته تولیدکنندگان مختلف ممکن است سررسید، دفتر و کتاب هایی با تلورانس چند سانتی متری از اندازه های ذکر شده تولید کنند که باز هم به همگی همان نام قطع وزیری اطلاق می شود. ( به طول مثال در چاپ دفتر سایز 23X16.5 سایز وزیری محسوب می گردد. )

2- قطع رقعی: قطع رقعی در سال های پیشین پس از وزیری، رایج ترین قطع چاپ سررسید به شمار می رفت که چند سال است با رواج یافتن سررسید اروپایی، استقبال از این قطع کمتر شده است. البته با توجه به اینکه هزینه تمام شده کاغذ برای تولید کتاب رقعی، کمتر از کتاب وزیری می باشد، چند سال است قطع رقعی جای خود را به قطع وزیری در چاپ کتاب داده است. اندازه ی معمول قطع رقعی 15X21 سانتی متر می باشد که تقریباً به اندازه ی یک برگه a5 می باشد و حتی برخی مشتریان آن را سررسید آ5 می نامند.
3- قطع اروپایی: چند سال است تولید کنندگان سررسید با الگوگیری از تولیدکنندگان نوت بوک های اروپایی، قطعی جدید به اندازه های معمول سررسید اضافه کرده اند که به دلیل همین الگوگیری به قطع اروپایی معروف شده است. قطع اروپایی سررسید که صحاف های قدیمی آن را رقعی باریک و حتی پالتویی بلند می نامند در اندازه 13X21 سانتی متر می باشد که البته تولیدکنندگان مختلف سررسیدهایی تا یک سانتی متر از این اندازه بزرگتر و کوچکتر نیز تولید می کنند. ضمن اینکه در سال گذشته با توجه به افزایش بی رویه قیمت کاغذ بیش تر سررسیدهای اروپایی در سایز 12.5X21 تولید شد که هزینه ی تمام شده ی کمتری نسبت به قطع بزرگتر اروپایی دارد. این اندازه در چاپ کتاب رایج نمی باشد ولی بسیاری از نوت بوک ها هم در همین سایز تولید می شوند.

4- قطع رحلی ( اندازه مدیران ): همانطور که از اسم این قطع برمی آید، قطع رحلی به کتاب هایی اطلاق می شود که برای استفاده بر روی رحل تولید شده اند و از جمله رایج ترین آن ها قرآن های رحلی می باشد. در سال های پیشین سررسیدهای مدیریتی نیز در قطع رحلی تولید می شدند تا هدیه ی تبلیغاتی نفیس تری به شمار بروند ولی با توجه به افزایش قیمت ها امروزه استقبال کمتری از قطع رحلی در چاپ سررسید می شود. ضمن اینکه هنوز دفاتر مدرسه در قطع رحلی تولید می شوند ولی استقبال از آن ها هم کمتر از گذشته شده است. قطع رحلی به دو سایز 21X29 که با عنوان رحلی کوچک شناخته می شود و 34X24 که با عنوان رحلی بزرگ شناخته می شود اطلاق می گردد.
5- قطع خشتی: در بحث معرفی انواع قطع سررسید به قطع خشتی می رسیم که به طول معمول به هر کتابی که اندازه طول و عرض آن یکی باشد کتاب خشتی می گویند. قطع خشتی که یک مربع را تشکیل می دهد را می توان از سایزهای کوچک نظیر 15X15 تا سایزهای بزرگ نظیر 22X22 تولید نمود. البته در برخی از سایزها ممکن است هدر رفت بالایی از کاغذ داشته باشیم که استفاده از این قطع را به صرفه نمی کند. ضمن اینکه امروزه استقبال از سررسید خشتی در تولید سررسید کاهش یافته و قطع خشتی را کتاب های کودکان زنده نگه داشته است.
6- قطع نیم وزیری: همانطور که از نامش پیداست این قطع نصف اندازه ی وزیری می باشد که اندازه ی معمول آن 17×12 سانتی متر می شود. این قطع را اصطلاحاً یک هشتم (8/1) نیز می نامند که علاوه بر رواج زیاد در تولید سررسید، برای تولید انواع دفترچه یادداشت نیز استفاده می شود. ضمن اینکه صحافان قدیمی این سایز را پالتویی کوچک نیز می نامند.
7- قطع جیبی: قطع جیبی به سایزهای کوچکتر از یک هشتم اطلاق می شود که رایج ترین آن ها 8×11.5 سانتی متر می باشد که اصطلاحاً آن را یک شانزدهم می نامند و بیش ترین استفاده از آن برای تولید انواع تقویم جیبی و دفترچه های یادداشت مدارس می باشد.
علاوه بر قطع های اعلام شده در بالا، اندازه های مختلف دیگری نیز برای چاپ کتاب و حتی سررسید استفاده می شود که چون رواج کمتری داشتند و بیش تر بنا به سفارشات اختصاصی تولید می شوند، معرفی و شرح آن ها در این مقاله نمی گنجد.